Saraçhane Şehzade Mehmet Camii

Şehzade Mehmet, 1521 yılında doğmuştur. Sultan I. Süleyman'ın Hürrem Sultan'dan olan ilk oğludur. Şehzade Mehmet, çocukluğunda Eski Saray'da kalmıştır. Eski Saray, Beyazıt meydanında bulunan İstanbul Üniversite'sinin arazisinde idi. Sanata düşkün zayıf bünyeli bir şehzade idi. Babası Kanuni'nin eğitimine önem vererek özel eğitim almasını sağlamıştır. Kanuni'nin en sevdiği oğullarından birisidir. Genç şehzade, 1540 yılında ağabeyi Şehzade Mustafa'nın Saruhan Sancağı'ndan alınarak Amasya Sancağı'na atanması sonrası Saruhan Sancağı'na getirilmiştir. İki yıl orada kesintisiz görev yapmıştır. Şehzade Mehmet, iki yıl süreyle dönemin Veliaht şehzade konumunda idi. Ağabeyi Şehzade Mustafa'nın Saruhan Sancağı'ndan alınıp Amasya Sancağı'na atanmasını Hürrem Sultan'ın etkisine bağlar. Babası Kanuni, Şehzade Mehmet'in eğitimle o kadar ilgiliydi ki onu Saruhan Sancağı'na atadıktan sonra tahttan feragat edip tahtı en sevdiği şehzadesine bırakmak istiyordu. Ancak şehzadenin ani ölümüyle sarsılan Kanuni şehzadeler güzidesi oğlu adına 1543-1548 yılları arasında Mimar Sinan'a İstanbul'da Şehzadebaşı Cami'sini yaptırmıştır. Oğlunun ölümü ve Camii'nin tamamlanması ardından oğlunun mezarının bulunduğu yerin üst tarafına küçük bir taht koydurmuştur. Kırk gün kesintisiz olarak oğlunun mezarına gidip dualar okuduğu bile söylenir. Şehzade Mehmet'in ölümü hakkında farklı görüşler mevcuttur. Bazı araştırmacılara göre çiçek hastalığından ölmüştür. Bir görüşe göre eceliyle ölmüştür. Şehzade Mehmet'in mezarı İstanbul'daki Şehzadebaşı Cami'sinde yer almaktadır. Türbenin en baş tarafında Şehzade Mehmet, orta tarafında kızı Hümaşah Sultan, en son tarafta ise küçük kardeşi Şehzade Cihangir yatmaktadır. Camii'nin dış tarafında da kız kardeşi Mihrimah Sultan'ın kocası olan Rüstem Paşa'nın mezarı yer almaktadır. 1543 yılında Manisa Sarayı'nda vefat etmiştir.

Külliye büyükçe bir yapı adasına kurulmuştur. Yüksek bir kesme taş duvar ile caddeden ve çevreden ayrılmaktadır. Bu dış avlunun ortasında cami yapısı bulunur. Caminin mimari planı kare bir formdur. Bu kare alanın tam ortasında 18.42 metre çapında bir merkezi kubbe bulunur. Bu kubbe Dört yarım kubbeye dayanan dört ana kemer ile taşınmaktadır. Bu kemerler dört fil ayağı tarafından taşınmaktadır. Birçok camide denenecek olan dört yarım kubbeli camii tipi ilk defa Şehzade camiinde uygulanmıştır. Bu sistem kıble yönünde ve doksan derecelik açıyla konumlandırılmış dört yarım kubbeden oluşur. Bu sistemde pandantifler ufak tali kubbeler ve stalaktiklerle merkez kubbe tepesinden temele yükler kademe kademe indirilmiştir. Bu yapı planı daha sonra Eminönü Yeni Valide Camii, Sultanahmet Camii ve fatih Camilerinde uygulanmıştır. Caminin üç ana kapısı vardır. Bunlardan kıble karşıtı olan Ana kapı ile iç avluya çıkılır.

Şadırvanın bulunduğu iç avluda üç kapıyla dış avluya çıkılır. İç avlunun etrafı on iki sütun ile 16 kubbeden meydana gelen revaklar bulunur. İç avluda bulunan malakari kalem işleri gerçekten önemlidir. Caminin ana gövdesinin kuzey ve güneyinde ikişer şerefeli iki minare bulunur. Bu minareler üzerindeki tezyinat başka camilerde görülmez. Bu tezyinat Şehzade Mehmet’in gençliğini ve dinamizmini göstermek için yapılmıştır. Caminin dış avlusu beş kapılıdır. Bu dış avluda medrese, tabhane ve türbeler sıralanmıştır. İmaret ve sıbyan mektebi arka sokak üzerindedir. Caminin haziresinde bulunan Şehzade Mehmet Türbesi, Rüstempaşa Türbesi, İbrahim Paşa Türbesi, Hatice Hatun Türbeleridir.