İstanbul Köşkleri

Köşk kelimesi Farsça’dan dilimize geçmiştir. Birçok dilde kullanılan bir kelimedir. Türkçe’de korularda, bağlarda, sayfiyelerde veya saray bahçelerinde inşa edilmiş ahşap yapılardır. İstanbul kültüründe sayfiye veya yazlık kullanılan ahşap veya kagir yapılardır. Hatta bazıları konaklardan daha büyük olsa dahi bunlara köşk denmiştir. Aslında evden büyük, konaktan küçük yapılara köşk denir. Köşkler daha ziyade hali vakti yerinde olan ailelerin yazlık konutudur. Aslında padişah aileleri de köşk yaptırmışlardır. Şehzade Mehmet Vahdettin Köşkü, Veliaht Abdülmecit Efendi Köşkü gibi. Köşklerin isimlendirmesi ise Camlı Köşk, Atlı Köşk, Kuleli Köşk, İkiz Köşk, Zürafalı köşk gibi isimler almıştır. Bu köşklerin yapıldığı semtlere ise Sayfiye, Şitaniye, Bahariye isimleri verilmiştir. Özet olarak Köşkler Sayfiye alanlarına yapılan büyük sivil mimari yapılarıdır.

Konak kelimesi konmak mastarından türemiÅŸ bir kelimedir. Genelde ÅŸehrin içinde yaz ve kış oturulan büyük evlerdir. Köşklerden daha büyük yapılardır. Osmanlı Konakları, içerisinde konak sahibinin geniÅŸ ailesi ile damat,  gelin, dede, nine ve torunlar ile beraber birkaç kuÅŸağın bir arada yaÅŸadığı malikanelerdir. Bu konaklarda, arabacısı, ahçısı, temizlikçisi, bahçıvanı ve hizmetkarlar ordusunun yaÅŸadığı yapılardır. Bu gün ÅŸehir merkezinde bulunan bu yapılardan kagir olanlar kalmıştır. Büyük semt yangınlarda ahÅŸap olanlar günümüze gelememiÅŸtir. Köşkte bir nesil aile yaÅŸarken, Konakta birkaç kuÅŸak beraber yaÅŸarlar. Konaklar 10-20 odalık olanlar küçük konak olarak kabul edilirken 20-40 odalık konaklar büyük konak sayılır. Konakların büyük bahçeleri bulunmakta idi. Konağın harem, selamlık, müştemilat, arabalık, ahır, mutfak, çamaşırlık, hizmetkarların yaÅŸadıkları kısımlar olmak üzere büyük bir yerleÅŸke idi.

Türkçe’de Köşkler, Konaklar dışında bir de Kasırlar vardır. Kasır kelimesi Arapça bir kelime olup, batı dillerinde karşılığı Şato dur. Türkçe’de Padişah veya padişah ailesi tarafından yapılmış sayfiye binalarına denir. Önemli olan konu hanedan ailesi tarafından yapılmış olmasıdır. Hanedan dışında birinin yaptırdığı yapılara kasır ismi verilmez. Kasır yapılarının büyük veya küçük olma zorunluluğu yoktur. Küçüksu Kasrı, Ihlamur Kasrı, Tophane Kasrı gibi yapılar çok küçük olmasına karşın, Aynalıkavak Kasrı, Koşuyolu Adile Sultan Kasrı ve Beykoz Kasırları büyük binalardır.

PadiÅŸahların tüm hanedanıyla sürekli kaldıkları yapılara Saray denir. Saray Farsça bir kelimedir. Tam Türkçe karşılığı, Hükümdarlık konutudur. Hanedan mensupları saray ve kasırlarda yaÅŸarlar. Hanedana ait olmayan kiÅŸiler ise köşk ve konaklarda yaÅŸamaktaydılar. Kasırlar kısa süreli yaÅŸanan olmasına karşı saraylar yaz ve kış yaÅŸanan konutlardır. Büyük alanlı ve bahçeli sarayların bahçelerine yapılmış münferit binalar vardır. Topkapı Sarayı içinde bulunan BaÄŸdat Köşkü, Revan Köşkü ve Mecidiye Köşkü Saraylar kısmında anlatılmaktadır.  Yıldız sarayında bulunan Åžale Köşkü, Çadır köşkü ve Malta Köşkü Saraylar dosyasında anlatılmaktadır.