Moda Arif Sarıca Köşkü; İstanbul Boğazı’nın Anadolu yakasında Kadıköy Moda’da Moda Caddesi üzerinde 1903 tarihinde Rum asıllı mimar C.Pappa tarafından Arif Sarıca için inşa edilmiştir. Arif Sarıca Sultan II. Abdülhamit’in doktorlarından biridir. Arif Sarıca, Sultan II. Abdülhamit’in dönemi Saray Mabeyncilerinden Ragıp Sarıca’nın kardeşidir. Ragıp Sarıca’nın Kadıköy Caddebostan da muazzam bir köşkü vardır. Sarıcazadeler olarak da anılan Sarıca ailesi, Eğriboz Adası’ndan göç ederek İstanbul’ a yerleşmiş olan asker kökenli bir ailedir. Yaptırdıkları köşk, apartman ve pasajlarla İstanbul konut mimarisine katkıda bulunan Sarıca ailesi, Moda’ya ilk yerleşen Türk ailelerinden biridir. O zamanlar Sarıcalar diye bahsedilenler, Sultan II. Abdülhamit döneminde sarayda mabeynci olan Ragıp Paşa ve Yıldız Sarayı’nın doktoru olan kardeşi Arif Paşa’ dır.
Yapı, Moda semtinin bilinen ilk büyük ölçekli yapısıdır. Moda Caddesi üzerinde geniş bir bahçe içinde bulunan köşk, çağdaşı olan yapılar arasında farklı bir yere sahiptir. Konağın bahçesi üç metre yüksekliğindeki yığma taş duvarlarla çevrilidir. 1930’lu yıllarda yani tramvay geçmeden önce, biri esas bahçe girişi, biri de servis kapısı olmak üzere iki demir kapısı vardı. Tramvayın geçmesi için köşkün bahçe duvarları geriye çekilince, esas demir kapı kaldırılmıştır. Bugün eski servis kapısından bahçeye girilmektedir. Bodrum, zemin, üç normal kat ve çatı katından oluşan, zengin taş işçiliğine sahip Sarıca Arif Paşa Konağı, hem Arif Paşa’nın statüsüne yakışır bir konak, hem de bir aile apartmanı gibi tasarlanmıştır. Cadde cephesindeki, iyonik başlıklı yüksek dört sütunlu, mermer korkuluklu anıtsal girişi, yarım ay şeklinde, kenarları mermer kaplı parke mozaiklerden yapılmış yolla, cadde üzerindeki kapıya bağlanır. İçteki kapıya çıkılan merdivenler, işlemeli tırabzan ve korkuluklarla desteklenmiştir. Köşkün katları arasında kullanılan farklı tipteki kornişler, düşey etkiyi dengeler. Pencerelerdeki panjurlar, « İstanbul işi » denilen açılır ve yukarı aşağı hareketli, paletli ahşap ve beyaz boyalıdır. Arif Paşa Köşkü, dönemindeki diğer köşk ve yalılar gibi orta sofalıdır. Ana merdivenlerin kat sahanlıklarındaki büyük çift kanatlı kapılar, katları birbirinden ayırır.
Mimar Pappa, konağın sahibi Arif Paşa, kullanıcıları Sarıca Ailesi ve hizmetlilerin konak içi düzenine uygun bir plan tasarlamıştır. Arif Paşa, zemin katta cadde cephesinden girişi olan bölümde yaşamıştır. Bahçe içindeki saçaklı ikinci kapıdan ulaşılan diğer katlar ise ailenin diğer fertleri tarafından kullanılmıştır. Bodrum katta yaşayan hizmetlilerin kullandığı servis merdiveni, her katta mutfağa, sofaya ve ana merdivenin ahşap köprü gibi yapılan kat sahanlığına açılır. Kat yüksekliğinin elverişli olmasından faydalanan Pappa, servis merdiveninin ara sahanlıklarında, hizmetli tuvaleti ve küçük depolar planlamıştır. Köşkün içinde bütün katlarda, tavanlar ve duvarlar, freskler ve kartonpiyerlerle tezyin edilmiştir. Moda Caddesi’nin genişletilmesi sırasında, konağın girişi önündeki boşluk yola katılmış, yapının bahçe içindeki konumu bozulmuştur. Sütunlu ana giriş kapısının önündeki merdivenler, dökme demirden yaya-araç giriş kapıları ve üzerlerindeki topuz çatılı saçaklar, bu çalışmalar sırasında ortadan kaldırılmıştır. I.Dünya Savaşı sırasında İstanbul işgal edildiğinde, İngilizlerin müsaadesiyle köşk boşaltılarak, iki yıldan fazla Ermeni Sıbyan Okulu olarak kullanılmıştır. Köşkteki birçok eşya işgal yıllarında ya harap hale getirilmiş ya da kaybolmuştur. İstanbul’un kurtuluşundan sonra köşk tekrar sahiplerine geçmiştir. Halen Sarıca ailesinin mülkiyetinde olan konakta bugün, Arif Paşa’nın torunu olan dünyaca ünlü piyanistimiz Ayşegül Sarıca ikamet etmektedir. Hatta yapı günümüzde Ayşegül Sarıca Köşkü olarak anılmaktadır. Yol çalışmaları sırasında yapılan müdahaleler ve cephesindeki doğal eskimeler dışında, günümüze kadar korunarak gelen Sarıca Arif Paşa Konağı, Moda’nın önemli tarihi yapılarından biridir. Kaynak. www. değişti.com. Güncel fotoğraf Özgül Karadeniz tarafından çekilmiştir.
Anadolu Yakası Köşkleri
