Üsküdar Askeri Rüştiyesi; İstanbul Boğazı’nın Anadolu yakasında Üsküdar Toptaşı mahallesinde Toptaşı Caddesi ile Sarı Mehmet Sokağın birleştiği yapı adasındadır. Bina, bugün Sokollu İlköğretim Okulu olarak kullanılmaktadır. Okulun bahçesinde, Acı Çeşme ismiyle de yad edilen Topçu Kaymakamı Emin Bey'in 1855 tarihinde yaptırdığı hayvan sulamaya yarayan çeşmesi; okulun sağ tarafında 1583 tarihinde Nurbanu Valide Sultan Camii Külliyesi ile beraber, Mimar Sinan'a yaptırılan çifte hamam; tam karşısında fevkani Aşçıbaşı Konağı ile altındaki tonoz çatılı dükkanları ve bacası yakın zamanda yıkılmış olan Tavukhane Ocağı bulunmaktadır.
Üsküdar Askeri Rüştiyesi'ne tahsis edilen bu yapı, Toptaşı Külliyesi'ne ait olup Tabhane olarak inşa olunmuştu. İki katlı olan bu taş yapının üst katı yuvarlak kemerler üzerine oturtulmuştur. Orta kısmında oldukça büyük bir avlusu vardır. Nizam-ı Cedit ve Sekban-ı Cedit devirlerinde (1793-1808) Süvari Kışlası olarak kullanılan bina, birçok tadiller ve tamirler görmüş olduğundan ilk yapısından günümüze hemen hemen hiç bir şey intikal etmemiştir. Yapılışından 220 yıl sonra Süvari Ocağı'na verilen binanın ne zamana kadar bu ocağa hizmet ettiği belli değildir. Selimiye Kışlası yanındaki Süvari Kışlası 1805 tarihlerinde yapıldıktan sonra ocak oraya nakledilmiştir. Sultan Abdülaziz devrinde (1861-1876) yenileşen ve kuvvetlenen Ordu ile Donanma'nın subay ihtiyacını karşılamak gayesi ile İstanbul'da 1875 tarihinde dokuz Askeri Rüştiye Okulu açılmıştı ki, bunlardan ikisi Üsküdar'da bulunuyordu.
İlk açılan rüştiyeler şunlardı: Gülhane, Soğukçeşme, Koca Mustafa Paşa, Fatih, Eyüp, Kasımpaşa, Beşiktaş, Üsküdar Paşakapısı ve Üsküdar Toptaşı. Yüzyılın sonlarına doğru, 1893 tarihinde Paşakapı Askeri Rüştiyesi, Toptaşı Askeri Rüştiyesi bu beldeye kafi görüldüğünden, mülkiye rüştiyesine bırakılmıştı. Daha sonra, mülkiye rüştiyesi Üsküdar İdadisi olmuştu. 1876 tarihli Devlet Salnamesi'ne göre, Toptaşı Askeri Rüştiyesi'nin altı öğretmeni, bir dahiliye subayı ve 148 öğrencisi; Paşakapı Askeri Rüştiyesi'nin ise, sekiz öğretmeni, bir dahiliye subayı ve 104 öğrencisi vardı. Okulun cümle kapısının sağ tarafında iki, sol tarafında dört dükkan bulunuyordu. Bunlar sonradan esas bina ile birleştirilmiştir. Kapının iki yanında, duvara bitişik mermer oluklu iki sütun vardır. Bunların üzerine Korent başlıkları ve vazolar yerleştirilmiştir. Mermer kapı kemerinin üzerinde, dört satır halinde, sekiz mısralı nefis bir hat ile yazılmış 1875 tarihli bir kitabe bulunmaktadır. Kitabenin üzerindeki korniş üzerinde bir satır halinde 'Mekteb-i Rüştiye-i Askeriyye' yazısı okunmaktadır. Bunun etrafı, Osmanlı Devletini sembolize eden arma ile sarılmıştır. En üste yerleştirilen Sultan Abdülaziz'in tuğrası sonradan kazınmıştır.
Sibyan Mektepleri
