Saliha Sultan Sıbyan Mektebi; İstanbul Boğazı’nın Rumeli yakasında Haliç’in kuzey kıyısında Azapkapı Tersane Caddesi ile Unkapanı Köprüsü’nün kesiştiği noktada 1733 tarihinde inşa edilmiştir. Yapının banisi Saliha Sultan’dır. Saliha Valide Sultan, Sultan II.Mustafa’nın eşi ve Sultan I. Mahmut’un annesidir. Bu yapı 1957 yılında Adnan Menderes döneminde yapılan istimlaklar sırasında yıkılmıştır. Yapının mimarı belli değildir. Yapı bugün yoktur. Unkapanı Köprüsü’nün başında yer alan bu mektep tek sıra kesme taş, üç sıra tuğla örülerek yapılmış iki cephede, üçer pencere ile aydınlatılmış kare planlı bir yapıdır. Yapı geniş ve sivri kemerlerle taşınmaktadır. Sıbyan mekteplerinin hepsinde olan konsol seklindeki cephe detaylarına sahiptir. Giriş Holünden esas mektep alanına geçişi sağlayan kapı kemeri kabartma çiçeklerle tezyin edilmiştir. Bu kapı kemerinde altı satırlık bir kitabe yer alır. Yapının kendisi kagir olmasına karşın çatısı ahşap idi. Ahşap çatı kiremitle kaplanmıştı. Yapının çatı saçakları kirpi saçak denilen tuğladan imal edilmiştir. Yapının kagir dış cephesinde ise iki adet kuş evi bulunmakta idi.
Haziran 1913 yılında yapılan teftişte mektep mevcudunun 110 talebe olduğu sayılmıştır. Mektepte bir de muallim odası bulunmakta idi. Dershaneler fevkani olup mektebin muallimi evveli Hafız Mustafa Efendi mektep vakfından 100 kuruş maaş almaktadır. Muallim sani, yani ikinci öğretmen Hayri Efendi ve meşk hocası Ahmet Efendi’de vakıftan 80 kuruş maaş almakta idiler. Mektebin yıllık kömür parası ise 25 kuruştur. Mualimi-salis İsmail Efendi ücreti tedrisiyye ile, yani ücretli eğitim vermektedir. Mualimi-salis üçünçü öğretmen anlamındadır. Hademesi olan okulun, mektep heyet-i umumiyyesi muntazamdır. Türkçesi okul yönetim kurulu başarılıdır. Eğitim seviyesinin üst düzey olduğu bu mektepte 110 erkek öğrenci vardır.
Cumhuriyet döneminde idari düzenlemeler yapılarak Milli Eğitim Bakanlığına bağlanan mektep Beyoğlu 48. İlkokulu adını almıştır. Yapı daha sonra harap olduğu için boşaltılmıştır. Okulun gelir sağlayan dükkanları kiralanmaya devam edilmiştir. Terk edilen bina bazı aileler tarafından kullanıldığı sırada bina ile ilgili bir restorasyon projesi yapılmıştı. Bu konuda mimar Behçet Ünsal’ın restorasyon projesi vardır. Ama Menderes istimlakları İstanbul’da birçok yapıyı yıkıp geçtiği üzere bu yapıyı da yıkmıştır.
Sibyan Mektepleri
