Sibyan okullarının müfredatında zaman içinde değişiklik ve gelişmeler olmuştur. Bütün bu değişiklik ve gelişmeler, gerek Fatih Sultan Mehmet, gerek Sultan II. Beyazıt, gerekse daha sonraki dönemlerde çokça olmuştur. Nitekim Sultan I. Mahmut'un annesi tarafından Galata'da yaptırılan mektebin vakfiyesinde "Fenn-i kitabette mahareti müsellem ve talim-i meşk-i hatta alem bir kimesne hace-i meşk olup" denilmektedir. Keza Sultan I. Abdülhamit'in vakfiyesinde de "bir hattat üstad talim-i hatta sahib-i itiyad kim ise mekteb-i şerife müdavemet eden sıbyana hace-i meşk olup edaet ve sınaat-i hat ile eda-yı hizmet eyleye" denilmektedir. Bütün bunlardan başka Sultan I. Mahmut'un 4 Aralık 1739 tarihli vakfiyesinde buraya bir de hat hocası tayin ettirdiği ve çocuklara güzel yazı öğretilmesini emrettiği anlaşılmaktadır.
Sultan II.Mahmut tarafından 1824'te çıkarılan "Talim-i Sıbyan Hakkında Ferman" da ise öncelikle zarurat-i diniyyenin öğretilmesi şart koşulmuş ve muallimlerden çocuklara Kur'an talimi, tecvit ve ilmihal okutması istenmiştir. Tanzimat’ın ilanından bir müddet önce (1838'de) Umur-ı Nafia Meclisi'nde mektepler için hazırlanan bir layihada mektepler küçük ve büyük olmak üzere ikiye ayrıldığından programları da ona göre tertip edilmişti.
Osmanlılarda çocukların 4-5-6 yaşlarında okula başladıkları; Anadolu'da daha çok dört, İstanbul'da beş-altı yaşlarında mektebe gittikleri görülmektedir. Tanzimat’tan önce çocukların bir sanata verilmeden önce mektebe gitmeleri, buna riayet etmeyen ebeveynin cezalandırılacağına dair olan Sultan II. Mahmut'un fermanına göre böyle çocukları yanında çırak olarak bulunduran kimselerin de aynı cezaya çarptırılacağı dikkate alındığında, bu dönemden itibaren ilköğretimin mecburi hale getirildiği söylenebilir.
Sıbyan mekteplerinin tahsil süreleri hakkında kuruluşlarının başlangıcında kesin bir müddet söylemek mümkün değildir. Herhalde bu, öğrencinin zeka, çalışkanlık ve okunması gereken kitapların bitirilmesi ile ilgilidir. Bununla beraber 1846 tarihli bir tezkireden, sıbyan mekteplerinin tahsil müddetinin 4 yıl olduğu anlaşılmaktadır. 1869 tarihli Maarif-i Umumiye Nizamnamesi'nde de bu müddet muhafaza edilmekte ve mektebe devam mecburiyet yaşı erkekler için 7, kız çocukları için 6 olarak tespit edilmektedir.
Osmanlı toplumunda birçok müessesede olduğu gibi sıbyan mektepleri de hayır sahipleri tarafından vakıf şeklinde kurulmaktaydı. Dolayısıyla Osmanlı ülkesinin her tarafında bu maksatla kurulmuş vakıfları görmek mümkündür. Bu bakımdan bu mekteplerin sayıları, günümüzün ilkokullarıyla kıyaslanamayacak kadar büyüktü. Evliya Çelebi kendi devrinde sadece o günün İstanbul'unda 1933 sıbyan mektebi bulunduğunu kaydetmektedir. Sıbyan mektepleri, Osmanlı'nın klasik devrine ait birer müessese olmalarına rağmen isim ve müfredattaki değişiklikleri ile beraber Cumhuriyet dönemine kadar gelmişlerdir.
Sibyan Mektepleri
