Mahmutpaşa Kürkçühan; İstanbul Suriçi Mahmutpaşa yokuşunda, Çakmakçılar ve Çarkçılar Sokaklarının arasındaki yapı adasında Sadrazam Mahmut Paşa tarafından 1480 tarihlerinde inşa edilmiştir. Kesin inşa tarihi bilinmemektedir. Fetihten sonra yapılan ilk hanlardan olup günümüze gelen en eski İstanbul hanıdır. Fatih Sultan Mehmet döneminin sadrazamı Mahmut Paşa tarafından kendisinin yaptırdığı camiye akar olmak üzere yaptırılmıştır. Mimarı Atik Sinan’dır. 128 x 68 m. lik bir alanı kaplayan bu han iki avlulu ve bunların etrafını çevreleyen iki katlı bir yapıdır. Toplam 8.700 metrekarelik bir alana inşa edilmiştir.
Kare biçimindeki büyük avluda duvarlara çapraz olarak inşa edilmiş “Hacı Küçük” adıyla anılan birinin vakfettiği küçük bir mescit yer alır. Daha küçük olan ikinci avlu ise kapladığı sahanın çarpık olmasından dolayı yamuk şeklindedir. Mahmutpaşa yokuşuna açılan giriş kapısı üzeri tonoz örtülü ve eyvan şeklindedir. Buradaki koridor kemerli bir revakın çevrelediği avluya açılır. Bu revaklı avlunun iki tarafındaki taş merdivenlerle üzeri beşik tonoz ile örtülü üst kata çıkılmaktadır. Bu kattaki odalar revak’a birer kapı ve pencere ile açılmaktadır. Cephede üst örtünün altında tuğladan yapılmış bir kirpi saçak bütün binayı dolaşır. Binanın yapımında aralarda tuğla derz doku kullanılarak taş kullanılmıştır. 16-19 yy. arasında bu bölgede sıkça çıkan yangınlardan bu han çok zarar görmüş olmasına rağmen her seferinde onarılmıştır.
HANLAR MİMARİSİ
Osmanlı Ticaret Hanlarının geleneksel bir plan tipi bulunmaktadır. Bu gelenek bu Han yapısında da uygulanmıştır. Arazinin şartlarına göre kare, dörtgen ve yamuk bir avlu etrafında revaklar bulunur. Bu revaklarla dükkanlar arasında koridorlar oluşmaktadır. Başka bir şekilde izah etmek istenirsen koridorun bir yanı dükkan diğer yanı ise avluya bakan balkonlardır. Dükkan denilen hücreler ise 25- 36 metrekarelik mahallerdir. Hanın çevresinde sokaklar bulunursa bu hücrelerden dışarı pencere açılmaktadır. Hanlar genelde arazi ve çevre şartlarına uyularak iki veya üç katlı olarak inşa edilmiştir. Bu revaklar genelde sivri kemer veya yuvarlak kemerlerdir. Son katta ise revakların üstü küçük kubbeler veya tonozlarla örtülmüştür. Çatı örtüsü ise kurşundur. Bugün hanlar büyük çapta harap durumda olduğu için bu özelliklerin büyük bir kısmı görülmez.
Ticaret Hanları
