Büyük Çukur Han; İstanbul Suriçi Eminönü Rüstempaşa Mahallesi Mahkeme sokak ile Kızılhan sokağın kesiştiği yapı adasında Sadrazam Rüstempaşa tarafından 1558 tarihlerinde inşa ettirilmiştir. Hanın Mimar Sinan tarafından Rüstem Paşa külliyesi içinde bir yapı olarak tek avlulu iki katlı olarak inşa edilmiştir. İstanbul’un en eski hanlarından biridir. Han yapısının yeri ve ticaret dünyası olarak bakıldığında yapı o dönemde de ticaretin merkezi olduğu bilinmektedir. Han dışarıdan iki katlı olup iç avludan üç katlıdır. Zira binanın dışarıdan görülmeyen bir de bodrum katı vardır. Han 33 X 29 metrelik bir alana inşa edilen hanın avlusu 11 X 8 metre ebadındadır. Hanın iki farklı cephesinden iki ayrı girişi bulunmaktadır. Rüstem Paşa Hanı, yer yer özgün dokusunu kaybetmiş olsa da özgün yapısına dair fikir verebilecek kadar korunmuştur. Rüstem Paşa Camii’nin de içinde bulunduğu Rüstem Paşa Külliyesi’nin bir parçası olarak inşa edilen han, tek avlulu ve iki katlı hanlar grubuna girmektedir.
HANLAR MÄ°MARÄ°SÄ°
Osmanlı Ticaret Hanlarının geleneksel bir plan tipi bulunmaktadır. Bu gelenek bu Han yapısında da uygulanmıştır. Arazinin şartlarına göre kare, dörtgen ve yamuk bir avlu etrafında revaklar bulunur. Bu revaklarla dükkanlar arasında koridorlar oluşmaktadır. Başka bir şekilde izah etmek istenirsen koridorun bir yanı dükkan diğer yanı ise avluya bakan balkonlardır. Dükkan denilen hücreler ise 25- 36 metrekarelik mahallerdir. Hanın çevresinde sokaklar bulunursa bu hücrelerden dışarı pencere açılmaktadır. Hanlar genelde arazi ve çevre şartlarına uyularak iki veya üç katlı olarak inşa edilmiştir. Bu revaklar genelde sivri kemer veya yuvarlak kemerlerdir. Son katta ise revakların üstü küçük kubbeler veya tonozlarla örtülmüştür. Çatı örtüsü ise kurşundur. Bugün hanlar büyük çapta harap durumda olduğu için bu özelliklerin büyük bir kısmı görülmez.
Ticaret Hanları
