Parmakkapı Sinagogu; İstanbul Boğazı’nın Rumeli yakasında Haliç’in kuzey sahilinde Hasköy Parmakkapı Mahallesi’nde, Mahlül Sokağı üzerinde yer almaktadır. Sinagog’un kurucuları İspanyol Yahudileri’dir. Parmakkapı Sinagogu, işlevi değişen diğer Kula ve Mayor Sinagoglarına içinde özgünlüğünü en fazla koruyan yapıdır.20.yüzyılın basında Hasköy’ün en iyi durumdaki sinagogu olan Parmakkapı Sinagogu, ibadet yeri olmasının yanı sıra toplantı salonu ve borsanın bir şubesi olma işlevlerini de barındırmıştır. Ayrıca topluluğun sosyal hayatı ile ilgili tüm törenler bu sinagogda düzenlenmiştir. Ancak sinagogun ibadetçileri 1950’lerden sonra azalmış, zamanla hiç kalmamıştır. Parmakkapı Sinagogu, 1804 yangınından sonra yeniden yapılmasına izin verilen beş sinagogdan biridir. Bu sinagogların yeniden yapımında çevreyi tanıyan ve uzman kişilerden oluşan bir kurul oluşturulmuştur. Parmakkapı Sinagogu ile ilgili, kurul tarafından saptanan bilgiler şöyledir: Parmakkapı, Karaimler’in karsısındaki sinagogdur. Yangından önce, sinagogun çevresinde, bir yönde ipek satıcısı İsak’ın arsası, diğer yönde Yahudi kumaşçının konutu, diğer yönde parfümcü Küçük İsak’ın konutu, bir yönde ise yol yer almaktadır. Sinagogun ana mekanının uzunluğu 13,62 m, genişliği 9,05 m’dir.’ Parmakkapı Sinagogu, diğer dört sinagogla birlikte Sultan III. Selim döneminde yeniden yapılmasından sonra, 1832’de bir onarım görmüştür. Günümüzde Parmakkapı Sinagogu, yüksek bahçe duvarlarının arkasında yer almaktadır. Kemerli bir kapıdan sinagogun avlusuna girilmektedir. Üçgen biçiminde olan avlu, sinagogun önüne eklenen yapı nedeniyle algılanamamaktadır.
Kareye yakın dikdörtgen planlı yapının beşik tonozu, bir kırma çatı altına alınmıştır. Sinagogun duvarları, bir sıra kesme küfeki tası, iki sıra tuğladan oluşan almaşık örgülüdür. Cephe kurgusu simetriktir. Girişi, güneydoğu yönündendir. Kemerli giriş kapısının yanlarında, ortasında bir kilit tası bulunan, kemerli ikişer pencere mevcuttur. Üst sırada, kapı üzerinde tek ve kemerli, yanlardaki pencerelerin üzerinde ise birer düz pencere yer almaktadır. Yan cephelerde de, alt sırada dört, üst sırada ikişer adet kemerli pencere mevcuttur. Teva ve Ehal, günümüzde mevcut değildir. Sinagogun kuzeydoğu yönündeki duvarında, sinagogun 1804 yılındaki inşası ya da 1832’deki onarımı sırasında yazılmış olan, iki yazıt bulunmaktadır.
Parmakkapı Sinagogu’nun iç mekanında, tüm tonoz sisteminin duvarlara geçişe kadar bitkisel motiflerle bezenmiş olduğu görülmektedir. Tonoz, açık kahverengi, süslemeler ise mavi ve kahverengi tonlarındadır. Pencerelerin iç parapetlerinde ve bordürlerinde de bezemeler bulunmaktadır. Sinagogun arka tarafında, ana mekandan ayrı bulunan bölüm kadınlara aittir ve buradan üst kattaki kadınlar galerisine çıkılmaktadır. Bu bölümün avludan ayrı bir girişi de vardır. Parmakkapı Sinagogu, günümüzde işyeri olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle, iç mekanda bu işlevin gerektirdiği bazı değişiklik ve eklemeler yapılmıştır.
Musevi Sinagogları
